Madaxweynaha Belarus Alexander Lukashenko ayaa Isniintii gaaray Zimbabwe si uu wadahadal ula yeesho dhiggiisa, falanqeeyayaasha ayaa sheegay inuu ahaa isku day ay labada hoggaamiye ku doonayeen inay “kala duwaneeyaan” xiriirkooda diblomaasiyadeed.
Xafiiska madaxweynaha Belarus ayaa sheegay in Lukashenko, oo 68 jir ah, uu ka degay caasimadda Harare, halkaas oo uu ku soo dhaweeyay madaxweyne Emmerson Mnangagwa, oo 80 jir ah iyo kumanaan taageerayaasha xisbiga talada haya ee ZANU-PF.
Ku dhawaad 5,000 oo qof oo ku qeylinayay halku dhigyo iyo heeso ayaa isugu soo baxay laamiga garoonka caalamiga ah ee Robert Mugabe ee magaalada Harare, taasoo qeyb ka ah soo dhaweynta.
Labada hogaamiye oo labaduba ay wajaheen cunaqabatayn reer galbeedka, ayaa lagu waday inay kulan rasmi ah yeeshaan Talaadada.
Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Zimbabwe ayaa sheegtay in wadahadallada looga golleeyahay in lagu xoojiyo “xidhiidhka wanaagsan ee jira” ee u dhexeeya labada waddan, oo ay ku jiraan siyaasadda, macdanta iyo beeraha.
“Booqashadani waa mid taariikhi ah, maadaama ay tahay tii ugu horreysay ee uu ku tago waddan ka hooseeya Saxaraha Afrika, oo uu ku tago madaxweyne Lukashenko,” ayay wasaaraddu ku tiri hadal ay soo saartay.
Safarkiisu wuxuu daba socday booqashadii 2019 ee Mnangagwa uu ku tagay Minsk, ka dib Belarus waxay safaarad ka furtay Harare. Waxay ku soo beegantay iyadoo labada dal ay ku jiraan go’doon diblomaasiyadeed, madaxdooda iyo mas’uuliyiinta dawladda oo ay bartilmaameedsanayaan cunaqabataynta reer galbeedka.
Lukashenko ayaa saaxiib dhow la ah madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin, waxaana uu taageeray duulaanka Moscow ee Ukraine.
“Labada waddan waxay raadinayaan inay beddelaan xiriirkooda caalamiga ah – labadaba waxaa saameyn ku yeeshay cunaqabateynta Mareykanka iyo Midowga Yurub ee lagu soo rogay sababtoo ah xuquuqdooda xun ee xuquuqda aadanaha,” ayuu yiri Alex Vines, oo madax ka ah barnaamijka Afrika ee xarunta cilmi-baarista Ingiriiska ee Chatham House.
“Belarus taariikh ahaan inta badan waxay u egtahay inay dhoofiso khibradeeda militari iyo qalabkeeda.”
Ku dhawaad 30 sano oo uu xukunka hayay, Lukashenko waxa uu kormeeray olole arxan darro ah oo ka dhan ah mudaaharaadyada ka dib doorasho lagu tartamay 2020-ka.
Mnangagwa ayaa xukunka qabtay sanadkii 2017 ka dib markii jeneraalo ay ku qasbeen Robert Mugabe oo mudada dheer xukumayay inuu is casilo.
Sannadkan waxa uu u tartamayaa in uu mar kale isu soo taago doorashada iyada oo ay jiraan eedaymo musuqmaasuq iyo ku xad-gudbid xuquuqeed oo ay ka mid tahay in uu la dagaalamo siyaasiyiinta ka soo horjeeda.
Sannadka 2021, Mashruuca Warbixinta Dambiyada iyo Musuqmaasuqa Abaabulan (OCCRP), oo ay ku mideysan yihiin saxafiyiin baaritaanno ah, ayaa daaha ka qaaday xiriirka ka dhexeeya qoyska Lukashenko iyo shirkad dahab ah oo ka sameysan Zimbabwe.
Faham Afrikada berrito….maanta
Waxaan aaminsanahay in Afrika si liidata loo matalo, oo si xun loo qiimeeyo. Marka laga soo tago fursadda ballaaran ee ka muuqata suuqyada Afrika, waxaan muujineynaa dadka isbeddelka sameeya; Hogaamiye rogrogmaday, dhalinyaradii oo isbedeshay, iyo ganacsi aan daalin. Taasi waa waxa aan aaminsanahay in ay wax ka bedeli doonto qaaradda, waana taas waxa aan ka warbixineyno. Iyada oo la adeegsanayo baaritaanno adag, falanqayn hal abuur leh iyo quusin qoto dheer oo dalalka iyo qaybaha, Warbixinta Afrika waxay ku siinaysaa aragtida aad u baahan tahay.
Eeg xulashooyinka isdiiwaangelinta
Xigasho: The Africa Report
